Maastricht Aachen Airport.
Botanische macroresten en resten van teer uit IJzertijdsporen
Rapportnummer 384
| Publicatiedatum 01 december 2008
Auteur Beurden, L., & L. Kubiak-Martens
Download rapport
In het voorjaar van 2008 is door RAAP Zuid-Nederland onder leiding van Gerard
Tichelman een archeologisch onderzoek uitgevoerd in de gemeente Beek en Meersen (toponiem Horsterweg, Businesspark Maastricht Aachen Airport). Tijdens het onderzoek zijn bewoningssporen van twee ijzertijdvindplaatsen aangetroffen.
In dit rapport worden de resultaten van het onderzoek aan botanische macroresten van deze twee vindplaatsen gepresenteerd. Botanische macroresten, zoals zaden en vruchten, kunnen ons informatie verschaffen over de voedingsgewoonten van mensen in het verleden. Ook kunnen ze een beeld opleveren van de vegetatie in een nederzetting en in de omgeving daarvan en het gebruik van het landschap.
Tot nu toe is maar weinig bekend over nederzettingen uit de IJzertijd op het zuidlimburgse lössplateau. Ook botanisch onderzoek aan deze periode heeft hier nog nauwelijks plaatsgevonden. Het macrorestenonderzoek aan de ijzertijdvindplaatsen van Maastricht Aachen Airport kan daarom een bijdrage leveren aan de kennis over onder andere de voedseleconomie en de vegetatie in de IJzertijd op het lössplateau.
Tijdens het archeologisch onderzoek van beide vindplaatsen is een groot aantal
kansrijke sporen bemonsterd voor botanisch onderzoek. Aan de hand van de resultaten van het botanisch onderzoek zal in dit rapport worden getracht een antwoord te geven op de volgende onderzoeksvragen:
Wat is de situatie met betrekking tot de conservering van het botanisch materiaal?
Wat zegt het botanisch onderzoek over de voedingsgewoonten van de toenmalige
bewoners? Zijn er chronologische ontwikkelingen zichtbaar?
Wat zegt het botanisch onderzoek over mogelijke functies van de verschillende
structuren?
Wat zegt het botanisch onderzoek over de landschappelijke context en het
landgebruik?
In één van de botanische monsters die aanvankelijk waren aangeboden voor onderzoek naar botanische macroresten werd een aantal klompjes verkoold organisch materiaal aangetroffen. Een selectie ervan werd onderzocht met een rasterelektronenmicroscoop (SEM) en chemisch geanalyseerd om te bepalen of de klompjes plantendelen of organische elementen bevatten die zouden kunnen samenhangen met hetzij voedselbereiding, hetzij andere bewerkingstechnieken. De identificatie van plantaardig materiaal uit een archeologische context dat verschillende bewerkingen heeft ondergaan is meestal erg lastig. Zo worden bijvoorbeeld bij voedselbereiding, wat vaak gepaard gaat met vermalen of fijnwrijven, alle morfologisch herkenbare plantendelen vernietigd, terwijl andere bewerkingen vaak resulteren in resten die in gecompliceerde samenstelling
hebben. De traditionele methode om botanische macroresten te identificeren (met behulp van een binoculaire microscoop) is daarom voor de bestudering van dit soort archeologische overblijfselen ongeschikt. Een alternatieve methode zoals gebruik van een rasterelektronenmicroscoop (SEM) in combinatie met chemische analyse is daarentegen succesvol gebleken bij onderzoek naar bewerkte organische materialen (zie onder andere Kubiak-Martens 2006; Kubiak-Martens & Oudemans 2007; Kooistra & Kubiak-Martens 2008; Kubiak-Martens et al. in voorbereiding). SEM analyse maakt het mogelijk om anatomische kenmerken van uiterst kleine fragmenten plantenweefsel te onderzoeken, terwijl chemische analyse de aanwezigheid van organische componenten kan aantonen, zoals vetten, eiwitten, polysachariden of harsen, maar ook anorganische stoffen. De resultaten van de SEM en chemische analyse worden eveneens in dit rapport
gepresenteerd.