Heumen-Noord: Enkele silo's, waterkuilen en een spieker uit de Midden Bronstijd en Vroege en Midden IJzertijd botanisch onderzocht
Rapportnummer 167
| Publicatiedatum 01 januari 2003
Auteur Beurden L. van
Download rapport
In het voorjaar van 2003 heeft het Archeologisch Diensten Centrum (ADC) even ten noorden van de dorpskern van Heumen een opgraving (DAO) uitgevoerd waarbij erven uit de Brons- en IJzertijd zijn aangetroffen. Binnen deze erven bevonden zich silo's, spiekers en waterkuilen waarvan een aantal is bemonsterd voor botanisch onderzoek. In eerste instantie zijn veertien monsters geïnventariseerd, waarna op grond van de inventarisatieresultaten zeven (relatief rijke) monsters zijn geselecteerd voor een uitgebreide analyse. Doel van het onderzoek is om aan de hand van macroresten een beeld te krijgen van de voedingseconomie van de toenmalige nederzetting(en) in de verschillende archeologische perioden. De onderzochte silo's dateren uit de Midden Bronstijd en Vroege IJzertijd. De silo's, die zich in de grond bevinden, dienden in de Brons- en IJzertijd als voedselopslag. In de silo's werd met name graan opgeslagen. Doordat graankorrels `ademen' waarbij zuurstof in kooldioxide wordt omgezet, ontstaat in een dergelijke ondergrondse silo een zuurstofarm milieu. In de silo kan zo, indien er geen zuurstoftoevoer is, het graan voor lange tijd worden opgeslagen. Het zuurstofarme milieu in de silo wordt versterkt doordat in het begin van de opslag langs de wanden van de kuil een circa twee centimeter dikke laag is ontstaan van in de kieming gesmoorde graankorrels. Tijdens het gebruik zal een silo meerdere malen uitgebrand worden om de kuil te desinfecteren zodat deze opnieuw voor graanopslag kan dienen. Dit is meerdere malen aangetoond doordat de wanden van aangetroffen kuilen verkleurd zijn door verbranding. Tijdens het uitbranden van een silo zullen de graankorrels die zich nog tegen de wand en op de bodem bevinden, verkoold raken. Wanneer een deel van de primaire inhoud van zo'n silo nog aanwezig is, levert botanisch onderzoek aan silo's interessante informatie op over de voedingseconomie van een site. Het is ook mogelijk dat in een silo, wanneer deze niet meer gebruikt wordt, (verbrand) huisafval terecht komt. Dit afval kan bewust daar zijn gedumpt, maar het kan daar ook als nederzettingsruis in de loop van de tijd terecht zijn gekomen. Uit de aangetroffen silo's van de opgraving Heumen-Noord zijn vier silo's geanalyseerd. In de loop van de IJzertijd ging men over van voedelopslag in ondergrondse silo's naar opslag in bovengrondse spiekers. In archeologisch context worden van spiekers slechts de grondsporen van de palen die in de grond hebben gestaan teruggevonden. In sommige gevallen bevatten deze paalkuilen concentraties verkoolde graanresten die in verband kunnen worden gebracht met de opslagfunctie van de spieker. Met name wanneer een spieker door brand is verwoest, is de kans groot een deel van de voorraad verkoold terug te vinden. Ook kunnen in en om de spiekers bepaalde activiteiten hebben plaatsgevonden die te maken hebben gehad met de verwerking van de oogst of de voedselbereiding. Bij deze activiteiten kunnen plantenresten in contact komen met vuur waardoor ze verkoold raken en bewaard blijven. Bij het archeologisch onderzoek van Heumen-Noord zijn een aantal sporen van spiekers uit de IJzertijd aangetroffen. Van één paalkuil van een spieker is de inhoud geanalyseerd. Deze spieker is op grond van het aanwezige aardewerk gedateerd in de Midden IJzertijd. Op het onderzoeksterrein zijn ook twee waterkuilen uit de Midden IJzertijd aangetroffen. Het betreft mogelijk waterputten waarvan de houten beschoeiing niet bewaard is gebleven.1 Beide waterkuilen zijn bemonsterd en geanalyseerd. Omdat waterkuilen zich dieper in de ondergrond bevinden dan de meeste andere sporen, is het mogelijk dat onverkoolde plantenresten bewaard zijn gebleven. Boven de grondwaterstand blijven in principe alleen verkoolde plantenresten bewaard. Onverkoolde plantenresten uit waterkuilen en -putten kunnen een beeld opleveren van de vegetatie in en om de waterkuil of -put. 1 meded. H van der Velde, ADC. BIAXiaal 167 2