Carnisse boven water? Archeobotanisch onderzoek aan grondmonsters van een laatmiddeleeuwse bewoningsplaats in de Stadse Rechthoek bij Barendrecht
Rapportnummer 202
| Publicatiedatum 01 januari 2004
Auteur Haaster H. van
Download rapport
Van 1997 tot 2000 is door BOOR archeologisch onderzoek uitgevoerd in het uitbreidingsplan Stadse Rechthoek II in de gemeente Barendrecht. Tijdens dit onderzoek is een groot aantal vindplaatsen uit de Romeinse tijd en de Middeleeuwen ontdekt. Een van de vindplaatsen (vindplaats 20-72) betrof een middeleeuwse woonplaats op een dijk die even ten oosten van het gehucht Koedood werd aangetroffen (zie Figuur 1). Gezien het bijzondere karakter van deze vindplaats (bewoning op dijk), zijn de bewoningsplek plus het bijbehorende erf begin 2000 opgegraven. Om inzicht te krijgen in de opbouw van de dijk zijn ca. 200 m ten noorden van de bewoningsplek doorsneden door te dijk gemaakt (vindplaats 20-76). Figuur 1 Plaats van het archeologisch onderzoek in de Stadse Rechthoek II. De pijl geeft de locatie aan van de dijk en de opgegraven huisplaats (vindplaatsen 20-76 en 20-72). Tijdens het archeologisch onderzoek zijn uit een groot aantal grondsporen monsters genomen voor botanisch onderzoek. Dit onderzoek is in twee fasen uitgevoerd. De eerste fase bestond uit het waarderen van de monsters om een indruk te krijgen van de waarde van het botanisch materiaal. Hierbij is gelet op conserveringstoestand, soortenrijkdom, de aan- of afwezigheid van cultuurgewassen en andere indicatoren voor menselijke activiteit. De resultaten van de waardering staan vermeld in Bijlage 1. Uiteindelijk zijn veertien monsters van de vindplaatsen 20-72 en 20-76 geselecteerd voor een gedetailleerde botanische analyse. In het algemeen gesproken was het doel van het botanisch onderzoek meer te weten te komen over de voedingsgewoonten, agrarische activiteit en milieuomstandigheden op en rond de beide vindplaatsen. Uit het archeologisch onderzoek is echter ook een aantal specifiekere vragen naar voren gekomen waarvan gehoopt wordt dat het botanisch onderzoek er antwoord op kan geven. Zo is gebleken dat voorafgaande aan de aanleg van de dijk, greppels zijn gegraven. Analyse van de monsters uit deze greppels (vondstnummers 136, 138, 319 en 320) moet vooral gegevens opleveren over de milieuomstandigheden en menselijke activiteit vóór de aanleg van de dijk. In de loop van de 13e eeuw is vervolgens de dijk aangelegd. Om een idee te krijgen van de opbouw van de dijk is ook uit de dijk een aantal monsters genomen voor nader onderzoek (vondstnummers 41 en 42). Analyse van deze "rietlagen" kan misschien ook informatie opleveren over de milieuomstandigheden en BIAXiaal 202 2 menselijke activiteit tijdens de aanleg van de dijk. Omstreeks 1300 is men op de dijk gaan wonen. De overige geanalyseerde monsters zijn afkomstig van de huisplaats op de dijk of uit sporen die in de omgeving zijn aangetroffen en vermoedelijk gelijktijdig met de bewoning zijn. Het idee bestaat dat de bewoning op de dijk mogelijk behoorde tot het middeleeuwse dijkdorp Carnisse. Uit historische bronnen is bekend dat de voormalige Riederwaard, waarin het middeleeuwse Carnisse lag, in 1374 verdrinkt en dat daarbij het toenmalige Ridderkerk, IJsselmonde, Pendrecht, Zwijndrecht, Barendrecht en Carnisse door de golven werden verzwolgen. Eén van de onderzoeksvragen is of er al vóór de dijkdoorbraken als gevolg van de stormvloed van 9 oktober 1374 sprake was van vernatting en/of verzilting van het milieu. Een overzicht van de geanalyseerde botanische monsters met hun contextgegevens wordt gegeven in Tabel 1. Tabel 1 Barendrecht-Stadse Rechthoek II, overzicht van geanalyseerde monsters voor botanisch onderzoek. vondstnr. spoornr. vindplaats datering aard vindplaats spoortype opmerking 88 ? 20-72 ca. 1300? greppel greppel ten N. v. huis 610 71 20-72 LME greppel greppel (ouder dan huis) 41 ? 20-72 LME woonplaats op dijk dijk "rietlaag" 42 ? 20-72 LME woonplaats op dijk dijk "rietlaag" 420 ? 20-72 ca. 1300 woonplaats op dijk huis divers 419 ? 20-72 ca. 1300 woonplaats op dijk huis dorsafval 418 ? 20-72 ca. 1300 woonplaats op dijk huis riet/stro 38 ? 20-72 ca. 1300 woonplaats op dijk huis mest 136 96b 20-76 LME dijk greppel onder dijk 138 95 20-76 LME dijk greppel onder dijk 319 173b 20-76 LME dijk greppel onder dijk 320 173a 20-76 LME dijk greppel onder dijk 87 17 20-76 ca. 1300? dijk greppel landzijde dijk